19 x Vraag en antwoord over vitaminen supplementen

1 Kunnen vitaminesupplementen in kwaliteit achteruitgaan tijdens het bewaren?

Er staat altijd een THT datum, “Tenminste Houdbaar Tot” of een uiterste consumptiedatum vermeld op de verpakking van de meeste vitaminesupplementen. Als deze niet verstreken is en als je vitaminesupplementen op de juiste manier bewaart (koel, droog en donker) treden kwaliteitsverliezen niet zo snel op. Als de verpakking nooit geopend is, is het in de regel nog ruim 3 maanden na de vermelde THT datum te gebruiken (officieus).
Bewaar ze niet in een medicijnkastje in de badkamer of in de koelkast, want daar zullen ze vocht opnemen. Een koele donkere plaats, zoals een keukenkastje, is ideaal. Als supplementen vocht opnemen gaan ze wel achteruit in kwaliteit.

2 Zijn natuurlijke vitamines beter dan synthetische vitamines?

Er bestaan verschillen in de absorptie tussen de natuurlijke en synthetische vormen van vitamines. Natuurlijke vitaminen worden beter opgenomen als ze in gezelschap zijn van bijvoorbeeld bioflavonoiden, bepaalde voedingzuren of andere biologisch actieve stoffen.
Sommige synthetische vitaminen worden juist weer beter opgenomen dan natuurlijke. Maar dat het beter opgenomen wordt wil niet zeggen dat de werking hetzelfde is, laat staan beter is.
Synthetische vitaminen hebben vaak een andere werking omdat de ruimtelijke structuur van het molecuul nét iets anders is. Enzymen grijpen daarom niet of verkeerd aan deze andere structuur. Sommige vitamines kunnen niet natuurlijk verkregen worden en zijn derhalve altijd synthetisch. Het hangt van de vitamine af welke dus beter is; synthetisch of natuurlijk.

Voor supplementen geldt:

• Voor vitamine C blijkt het niets uit te maken. Synthetisch of natuurlijk. Ascorbinezuur kent eigenlijk maar 1 structuur.
  Wel blijken natuurlijke bioflavonoïden de opneembaarheid van vitamine C te verhogen.
• Vitamine E moet in de natuurlijke vorm voorkomen. Op de meeste etiketten staat het aangegeven door middel van een ‘d’ voor de natuurlijke vorm en een ‘dl’ voor de synthetische vorm van vitamine E. Bijvoorbeeld: d-alfa-tocoferol (goed) of dl-alfa-tocoferol (slecht). Als het er niet bijstaat moet je ervan uitgaan dat het synthetische vitamine E is, en dus niet gebruiken.
• Beta-caroteen (provitamine A) moet in de natuurlijke vorm voorkomen. Vaak weergegeven als: Natuurlijke gemengde carotenoïden (Dunaliella salina). Waarbij Dunaliella salina een alg is die beta-caroteen produceert.
• Vitamine B12 (synthetisch) in de vorm van methylcobalamine (beste vorm), hydroxocobalamine, adenosyl-cobalamine (beste vorm) of cyanocobalamine (minst goede vorm!) zijn altijd synthetisch.
  Daarbij zijn de vormen Methylcobalamine en Adenosylcobalamine de bio-identieke vormen en dus ‘goed’, de overige vormen zijn minder geschikt omdat het lichaam deze eerst moet omzetten. Niet ieder lichaam is even goed in staat om die omzetting te maken. Adenosylcobalamine en ‘5 Deoxy-adenosylcobalamine zijn feitelijk gelijk. Dit zijn Co-enzymatische vormen van vitamine B12.
• Foliumzuur moet eigenlijk in de form van 5-MTH-folaat (5- methyltetrahydrofolaat) gebruikt worden. Op betere supplementen wordt aangegeven: Methfolic of Quatrefolic dit zijn de twee handelsnamen voor bio-actief folaat. Ca. 30 – 40% van de bevolking kan foliumzuur niet omzetten in (actief) folaat.

Op de betere supplementen wordt de volledige vorm van de vitamine aangegeven. Als een supplement op het etiket alleen maar “B12 zoveel microgram” heeft staan kun je er van uitgaan dat het cyanocobalamine is. Dit is namelijk veel goedkoper dan het veel betere adenosylcobalamine en/of methylcobalamine. Een beter supplement zou zoiets als dit op het etiket zetten: B12 5000 microgram (als methylcobalamine 2500 microgram en adenosylcobalamine 2500 microgram). De aantallen microgrammen zijn natuurlijk gewoon voorbeelden.

Eigenlijk heb ik nu niet alleen het verschil tussen synthetisch en natuurlijk uitgelegd, maar ook tussen bio-actieve vormen en inactieve vormen.

De volgende actieve vormen hebben de voorkeur over hun inactieve vorm:

Vitamine B6 als pyridoxaal-5-fosfaat (P-5-P). De inactieve vorm Pyridoxine HCl kan bij langdurig gebruik in hoge doseringen zenuwproblemen veroorzaken die van voorbijgaande aard zijn.
Vitamine B2 als natriumriboflavine-5-fosfaat)
Vitamine B1  als Niacine (let op: kan ‘Flushes’  geven. Je wordt dan rood en warm, het trekt vanzelf weer weg en is onschuldig)
Vanwege de flushes wordt vaak niacinamide gebruikt. Deze kent geen flushes maar werkt mogelijk minder effectief (afhankelijk van beoogde doel)

Verder moet je vitamine D2 vermijden en kiezen voor D3. (weten hoe D3 gemaakt wordt?)
Vitamine K2 is het beste in de vorm van MK7 of MK4.

3 Kun je aan vitamines verslaafd raken? En krijg je er bijwerkingen van?

Nee. Wel zijn sommige vitamines bij langdurig gebruik in hoge doseringen toxisch waardoor meer of minder vervelende bijverschijnselen kunnen ontstaan, zoals hoofdpijn en misselijkheid (bij vitamine A en D) of het tijdelijk uitvallen van bepaalde zenuwfuncties zoals bij vitamine B6 in de INACTIEVE vorm: Pyridoxine HCL.
Verder bestaat sinds kort de term “orthorexia nervosa” een psychische aandoening waarbij de persoon in kwestie alleen nog maar supplementen slikt en niet of nauwelijks eet omdat diegene angst heeft voor gewichtstoename en in de veronderstelling is de juiste stoffen binnen te krijgen via supplementen. Uiteraard is dit niet juist. Voedingssupplementen kennen eigenlijk geen voedingswaarde in de vorm van energie of bouwstoffen het zijn slechts noodzakelijke hulpstoffen: zonder vetten, eiwitten en koolhydraten zijn ze weinig waard.

4 Gaat de stelling: ‘baat het niet, dan schaadt het niet’ op voor hoge doseringen vitamines die sommige mensen slikken om ziekten te voorkomen?

Van een aantal vitamines is er een veilige bovengrens opgesteld. Dit is de maximale hoeveelheid die je per dag van deze vitamine mag binnen krijgen. Er is een bovengrens voor de volgende vitamines: vitamine A, bèta-caroteen, vitamine D, vitamine E,vitamine B3 (niacine), vitamine B6, foliumzuur en vitamine C. Boven de veilige bovengrens bestaan er volgens instanties gezondheidsrisico’s en dan gaat de stelling ‘baat het niet, dan schaadt het niet’ mogelijk niet op. Voor de overige vitamines hanteert het Vitamine Informatie Bureau een vuistregel van maximaal vijf maal de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. Bij ziekte kan de behoefte wel veel hoger zijn. Raadpleeg een orthomoleculair therapeut. Per individueel geval kan de behoefte sterk verschillen.

5 Kun je teveel vitamines binnenkrijgen door het gebruik van supplementen?

De totale dagelijkse inneming van vitamines uit de gewone voeding, verrijkte voeding en supplementen moet bij gezonde mensen zonder klachten, zwangerschap, stress of sportprestaties niet boven de vastgestelde bovengrens uitkomen. De veilige bovengrens voor de dosering van extra vitamines uit supplementen en/of verrijkte voedingsmiddelen ligt bij maximaal één keer de ADH (aanbevolen dagelijkse hoeveelheid) voor vitamine A, D en vitamine B3 (in de vorm van nicotinezuur), maximaal drie keer de ADH van foliumzuur en maximaal vijf keer de ADH voor de overige vitamines (inclusief vitamine B3 in de vorm van nicotinamide).
Vanuit een Orthomoleculair standpunt zijn de huidige ADH waarden vaak veel te laag berekend. Bovendien verschilt de aanbevolen inname per persoon waarbij rekening gehouden moet worden met onder andere: gewicht, leeftijd, geslacht, gewoonten (dieet, roken, alcohol) en eventuele ziekte(n).

6 Kunnen vitaminesupplementen de vitamines uit de voeding volledig vervangen?

In noodgevallen wel. Dat is gebleken uit een onderzoek met patiënten in het ziekenhuis die langdurig werden gevoed met kunstmatige voeding waaraan alle vitamines waren toegevoegd. Zo’n onderzoek wordt ook gebruikt om vast te stellen wat de vitaminebehoefte van het lichaam precies is. Een aantal vitamines wordt gemakkelijker opgenomen uit supplementen dan uit onze voeding, omdat de vitamines in supplementen in vrije vorm voorkomen. Vitaminesupplementen zijn zeker geen vervanging van voedingsmiddelen voor een optimale gezondheid; groente en fruit bevatten bijvoorbeeld naast vitamines veel andere belangrijke stoffen, zoals vezels en allerlei bio-actieve stoffen. Bij de betere supplementen (A-merken) zijn veel van die stoffen ook opgenomen (bioflavonoiden, rozenbottel, of bepaalde kruiden). De A-merken zijn NIET de meest bekende merken zoals Davitamin, Kruidvat, Centrum en alle andere merken met bijvoorbeeld dure TV spotjes. Vraag een Orthomoleculair therapeut naar zijn of haar voorkeursmerk. De betere therapeut zal enkele merken noemen in plaats van een enkel merk. (Vraag mij maar eens 😉 )

7 Zijn vitamines die langzaam worden opgenomen (’time released’) beter dan normale vitaminesupplementen?

Theoretisch gesproken zou het lichaam vitamines in megadoseringen beter kunnen opnemen wanneer ze een vertraagde afgifte hebben. Bij hoge doseringen wordt de opname in de darm automatisch lager, waardoor een hoeveelheid vitamines het lichaam weer zal verlaten. Dit is echter alleen het geval bij megadoseringen, bij laag gedoseerde supplementen is het voldoende om deze tijdens de maaltijd in te nemen. Vitamine C time released is vrij zinloos. Vitamine C wordt in een heel erg klein stukje van de dunne darm (ileum) opgenomen, tegen de tijd dat de tablet helemaal “leeg gelopen” is, bevind de vitamine C zich in de dikke darm. Daar wordt bijna geen vitamine C opgenomen.

8 Is het tijdstip waarop je vitamines inneemt belangrijk?

Het is meestal het beste om vitaminesupplementen tijdens de maaltijden in te nemen. De vetoplosbare vitamines worden namelijk beter opgenomen in combinatie met de maaltijd, die doorgaans een hoeveelheid vet bevat. Ook vitamine C kun je beter tijdens de maaltijd innemen, omdat het de opname van ijzer uit de maaltijd verbetert. Daarnaast gaat vitamine C de vorming van schadelijke nitrosaminen, gevormd uit nitraat, in de maag tegen. Voor de vitamines van het vitamine B-complex maakt het tijdstip van innemen niet uit. Doorgaans worden B vitaminen niet vla voor het slapen ingenomen (uitzondering: B6) omdat het een energie boost kan geven. Vraag een orthomoleculair therapeut (mij) naar de doseringen en tijdstippen van inname. Het kan namelijk per situatie verschillen.

9 Waarom heeft urine vaak een felgele kleur wanneer je een vitamine B-complex of een multivitaminesupplement hebt ingenomen?

Wanneer je meer wateroplosbare vitamines hebt ingenomen dan het lichaam kan gebruiken, verlaat de overmaat het lichaam via de urine. Dit effect is duidelijk zichtbaar bij riboflavine (vitamine B2), dat van zichzelf een intens gele kleur heeft, waardoor de urine een fellere gele kleur krijgt. Er is geen reden tot bezorgdheid hierover.

10 Zitten er veel vitamines van het vitamine B-complex in voedingssupplementen met biergist?

Biergist bevat inderdaad B-vitamines. Biergist is een goede bron van vitamine B1; de voorziening van andere B-vitamines ligt een stuk lager. Uit analyses van verschillende merken biergist supplementen blijkt dat zij voor 10-94% voorzien in de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine B1. Voor vitamine B2 is dit veel minder: van 2,5-23% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. De supplementen bevatten daarnaast 7-15% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine B3 en 2,5-12% voor vitamine B6.

11 Welke andere stoffen zitten er in een vitaminesupplement?

Vitaminesupplementen vallen onder de voedingssupplementen en de ingrediënten moeten voldoen aan de voorschriften in de Warenwet. Vitaminesupplementen bevatten naast vitaminen, mineralen en andere bio-actieve stoffen (zoals bijvoorbeeld luteïne, co-enzym Q-10 of visvetzuren) ook hulpstoffen, zoals bijvoorbeeld zetmeel als bindmiddel, melksuiker als stabilisator en suikerachtige stoffen en kleurstof als omhulsel. Per merk verschilt dit sterk en dit is ook een punt van beoordeling wanneer ik een merk beoordeel op kwaliteit! De supplementen uit het buitenland dienen vaak aan veel minder strenge regels te voldoen! De FDA in Amerika is bijvoorbeeld veel minder streng. Let dus op.

12 Wat is het verschil tussen merksupplementen en huismerksupplementen?

Net zoals bij voedingsmiddelen is er bij supplementen ook sprake van ‘merkartikelen’ en zogenaamde huismerken.  Er zijn meerdere verschillen te noemen. Een verschil kan zitten in de kwaliteit van de hulpstoffen die gebruikt worden in supplementen. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van vitamines die goed opgenomen worden door het lichaam. Het verschil in kwaliteit merk je ook in de fabriek. Merkproducten worden meestal gemaakt onder Good Manufacturing Practices (goede wijze van produceren) oftewel GMP. Dat is een kwaliteitsborgingssysteem. Daarnaast optimaliseren producenten van de merkartikelen hun product regelmatig, door onderzoek uit te voeren naar de supplementen en het gebruik ervan. Dit heeft tot gevolg dat er regelmatiger gebruik gemaakt wordt van andere grondstoffen en productiewijzen. Tot slot heeft een huismerk doorgaans een simpelere verpakking dan een A-merk. Dit alles bij elkaar brengt hogere kosten met zich mee, waardoor merkartikelen doorgaans duurder zijn dan huismerken.(zie ook vraag 6 en 11)

13 Kan het kwaad als een kind een potje A en D capsules leegsnoept?

Ja, een overdosering van vitamine A en D kan kwaad. Zolang de dosering overeenkomt met de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid, zijn de druppels en capsules niet schadelijk. Dit is voor kinderen tot 4 jaar een dosering van 400 microgram vitamine A per dag en 5 microgram vitamine D per dag (10 microgram voor kinderen die een donkere huid hebben of die weinig buiten komen). Uiteraard moeten vitaminesupplementen, net als geneesmiddelen, buiten bereik van kinderen worden gehouden. Het ‘leegsnoepen’ of ‘leegdrinken’ van een potje vitamines, vooral vitamine A en D, kan wel kwaad. Als dit gebeurt kunt je het beste contact opnemen met de huisarts. Bij volwassenen is dit minder van toepassing, men moet dan langere tijd extreme dosis innemen voor dat het gevaarlijk wordt.

14 Verbeter je je gezondheid door elke dag een multivitaminesupplement in te nemen?

Het innemen van een multivitaminesupplement geeft je meer zekerheid dat je genoeg vitamines binnen krijgt om ziekten te voorkomen die het gevolg zijn van een vitaminegebrek. Extra vitamines alleen zijn echter geen garantie voor een goede gezondheid. Erfelijke aanleg is bijvoorbeeld van invloed op de gezondheid en de behoefte aan vitamines. Hetzelfde geldt voor een ongezonde levensstijl, zoals roken, alcohol gebruik, weinig lichaamsbeweging, calorierijk eten en veel stress. Naast vitamines zijn er veel andere stoffen uit de voeding belangrijk voor de gezondheid. Een multivitaminesupplement kan daarom niet gebruikt worden als vervanging van een gevarieerde voeding.

15 Is het nodig om je huisarts te consulteren als je besluit vitaminesupplementen te gaan gebruiken?

Het is niet nodig om te overleggen met je huisarts als je een laaggedoseerd supplement gebruikt. Het is wel verstandig te overleggen met de huisarts bij symptomen van een mogelijk vitaminetekort, bij zwangerschap, bij medicijngebruik of bij chronische ziektes, zoals hart- en vaatziekten en kanker.

Let op! Vitaminen, mineralen en andere supplementen zijn géén geneesmiddelen. Een tekort aan vitaminen, mineralen, aminozuren, vetzuren kunnen wél ziekten veroorzaken. Door (verkeerd) Medicijnen gebruik sterven jaarlijks duizenden mensen. Aan een overschot of verkeerd gebruik van vitamines of mineralen sterft niemand.

Bij gelijktijdig medicijn gebruik is het wel verstandig en aangeraden om de arts in te lichten. Bij twijfel: altijd een arts raadplegen!

16 Waarom zijn de vitamines en mineralen in sommige supplementen van elkaar gescheiden?

Als de supplementen droog zijn geproduceerd en droog worden bewaard dan is een scheiding van vitamines en mineralen niet nodig. Alleen in een vochtige omgeving kunnen mineralen de afbraak van vitamines versnellen. Zo kan het mineraal ijzer de afbraak van vitamine C versnellen. Door de vitamines en mineralen in een supplement in twee gescheiden lagen aan te brengen wordt de kans dat de vitamines verloren gaan in een vochtige omgeving kleiner.

17 Zijn multivitamines beter dan supplementen waar maar één vitamine in zit?

Dit hangt er vanaf. Voor sommige mensen geldt een advies voor een supplement met maar één vitamine. Dit geldt als aanvulling op een gezond en gevarieerd eetpatroon. Het advies geldt voor vrouwen die zwanger zijn of willen worden (zoals folaat/foliumzuur), vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven (vitamine D), baby’s (vitamine K), kinderen (vitamine D), ouderen (vitamine D) en rokers (vitamine C, maar stoppen is natuurlijk beter). Als deze personen verder gezond zijn en gezond en gevarieerd eten, heeft een supplement met één vitamine de voorkeur. Daarnaast zijn er ook groepen die extra op hun eetgewoonten moeten letten vanwege een grotere kans op een vitaminetekort. Bij deze groep zal bijna nooit een tekort ontwikkelen van één bepaalde vitamine, maar altijd van meerdere vitamines. Het heeft de voorkeur om de eetgewoontes aan te passen, maar als dit niet lukt, dan kan gekozen worden voor multivitamine. Groepen die op hun eetgewoonten moeten letten zijn zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven, (top)sporters, mensen op dieet, ouderen, tieners, vegetariërs, zieken en medicijngebruikers. Een multivitamine kan wel als basis gebruikt worden om er zeker van te zijn dat je de belangrijkste vitaminen voldoende binnen krijgt. Maar uit de gezonde en gevarieerde voeding zijn natuurlijk ontzettend veel meer stoffen te halen.

18 Mogen vitaminesupplementen meer dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid bevatten?

Ja. Alleen de hoeveelheden vitamine A en D zijn aan een maximum verbonden. Dit betekent dat een vitaminesupplement ten hoogste 1200 mcg (150% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid) vitamine A en 75 microgram (500% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid) vitamine D mag bevatten. Het toegestane maximum voor kinderen is 15 mcg (300% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid). Vanaf 1 augustus 2005 mogen vitaminesupplementen voor kinderen tot 1 jaar maximaal 650 mcg vitamine A bevatten. De overige vitamines mogen niet in een schadelijke hoeveelheid voorkomen en de bijsluiter moet duidelijk het percentage van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vermelden. Binnen de EU is wetgeving in voorbereiding die grenzen stelt aan de minimale en maximale dosering van alle vitamines en mineralen in supplementen.

19 Zijn vitaminesupplementen met veel verschillende stoffen beter?

Niet noodzakelijkerwijs. Sommige supplementen bevatten stoffen die niet direct essentieel zijn en ten onrechte vitamines worden genoemd, zoals para-aminobenzoëzuur (PABA, ‘vitamine B-x’), inositol, co-enzym Q (‘vitamine Q’), ribonucleïnezuur (RNA), adenine, methylsulfonzuur (‘vitamine U’), orootzuur (‘vitamine B13’), xantofterine (‘vitamine B14’), taurine, superoxide dismutase (SOD) en pangaminezuur (‘vitamine B15’).
Voor het normaal functioneren van het lichaam is extra inname van deze stoffen niet nodig, komt het voor in de voeding, of ze worden door het lichaam zelf gemaakt. Supplementen die laetriel (‘vitamine B17’) bevatten kunnen zelfs gevaarlijk zijn omdat laetriel in het lichaam wordt omgezet en de giftige verbinding cyanide vrijkomt.
Daarnaast zitten er in supplementen ook vaak stoffen die zeer waarschijnlijk een positieve werking hebben, al is dat niet altijd wetenschappelijk aangetoond.
Het zijn echter geen vitamines, omdat ze niet essentieel zijn (dat wil zeggen dat het lichaam ze zelf kan aanmaken) en er geen gebreksziekte ontstaat bij een tekort. Bioflavonoïden (‘vitamine P’), choline (‘vitamine B4’), lecithine, carnitine (‘vitamine Bt’), luteïne, zeaxanthine, lipoïnezuur (alfaliponzuur) en de omega vetzuren behoren bijvoorbeeld tot deze groep niet-vitamine voedingsstoffen.

De werking is ook afhankelijk van de klacht, niet iedereen heeft de zelfde behoefte aan dezelfde voedingsstoffen.